giriiş

Uçucu organik bileşikler (VOC'ler), belirli katı veya sıvılardan gaz olarak salınır. VOC'ler, bazıları kısa ve uzun vadeli olumsuz sağlık etkilerine sahip olabilen çeşitli kimyasalları içerir. Birçok VOC'nin konsantrasyonları, iç mekanlarda dış mekanlara göre sürekli olarak daha yüksektir (on kata kadar daha yüksek). VOC'ler, sayıları binleri bulan çok çeşitli ürünler tarafından salınır.

Organik kimyasallar, ev ürünlerinde yaygın olarak kullanılan bileşenlerdir. Boyalar, vernikler ve cilalar, birçok temizlik, dezenfektan, kozmetik, yağ çözücü ve hobi ürünü gibi organik çözücüler içerir. Yakıtlar da organik kimyasallardan oluşur. Tüm bu ürünler, kullanım sırasında ve bir dereceye kadar depolandıklarında organik bileşikler salabilirler.

EPA Araştırma ve Geliştirme Ofisi'nin "Toplam Maruziyet Değerlendirme Metodolojisi (TEAM) Çalışması" (1985'te tamamlanan I'den IV'e kadar olan ciltler), evlerin kırsal veya yoğun sanayi bölgelerinde bulunmasına bakılmaksızın, evlerin içinde yaklaşık bir düzine yaygın organik kirleticinin dışarıdakinden 2 ila 5 kat daha yüksek olduğunu tespit etti. TEAM çalışmaları, insanların organik kimyasallar içeren ürünler kullanırken kendilerini ve başkalarını çok yüksek kirletici seviyelerine maruz bırakabileceklerini ve yüksek konsantrasyonların aktivite tamamlandıktan uzun süre sonra bile havada kalabileceğini göstermiştir.

---

Uçucu Organik Bileşiklerin (VOC) Kaynakları

Ev ürünleri, şunları içerir:

• boyalar, boya sökücüler ve diğer çözücüler
• ahşap koruyucular
• aerosol spreyler
• temizleyiciler ve dezenfektanlar
• güve kovucular ve oda spreyleri
• depolanmış yakıtlar ve otomotiv ürünleri
• hobi malzemeleri
• kuru temizlemeli giysiler
• böcek ilacı

Diğer ürünler şunlardır:

• yapı malzemeleri ve mobilyalar
• fotokopi makineleri ve yazıcılar, düzeltme sıvıları ve karbonsuz fotokopi kağıdı gibi ofis ekipmanları
• Tutkallar ve yapıştırıcılar, kalıcı kalemler ve fotoğrafik çözümler dahil olmak üzere grafik ve el sanatları malzemeleri.

---

Sağlık Etkileri

Sağlık etkileri şunları içerebilir:

• Göz, burun ve boğaz tahrişi
• Baş ağrısı, koordinasyon kaybı ve mide bulantısı
• Karaciğer, böbrek ve merkezi sinir sisteminde hasar
• Bazı organik maddeler hayvanlarda kansere yol açabiliyor, bazılarının ise insanlarda kansere yol açtığı biliniyor veya şüpheleniliyor.

Uçucu organik bileşiklere maruz kalmayla ilişkili temel işaretler veya semptomlar şunlardır:

• konjonktival tahriş
• burun ve boğaz rahatsızlığı
• baş ağrısı
• alerjik cilt reaksiyonu
• nefes darlığı
• serum kolinesteraz düzeylerinde düşüşler
• bulantı
• kusma
• burun kanaması
• tükenmişlik
• baş dönmesi

Organik kimyasalların sağlık üzerinde etki yaratma yeteneği, son derece toksik olanlardan, bilinen hiçbir sağlık etkisi olmayanlara kadar büyük ölçüde değişiklik gösterir.

Diğer kirleticilerde olduğu gibi, sağlık üzerindeki etkinin boyutu ve niteliği, maruz kalma seviyesi ve maruz kalma süresi gibi birçok faktöre bağlı olacaktır. Bazı kişilerin bazı organik maddelere maruz kaldıktan kısa bir süre sonra deneyimlediği ani belirtiler arasında şunlar yer alır:

• Göz ve solunum yolu tahrişi
• baş ağrıları
• baş dönmesi
• görme bozuklukları ve hafıza bozukluğu

Evlerde genellikle bulunan organik maddelerin seviyelerinin sağlık üzerinde ne gibi etkileri olduğu konusunda şu anda pek fazla bilgi bulunmuyor.

---

Evlerdeki Seviyeler

Yapılan araştırmalar, iç mekanlarda çeşitli organik maddelerin seviyelerinin dış mekanlara göre ortalama 2 ila 5 kat daha yüksek olduğunu ortaya koymuştur. Boya sökme gibi belirli aktiviteler sırasında ve hemen sonrasındaki birkaç saat boyunca, seviyeler dış mekan seviyelerinin 1.000 katı olabilir.

---

Maruziyeti Azaltma Adımları

• Uçucu organik bileşikler (VOC) yayan ürünleri kullanırken havalandırmayı arttırın.
• Etiketteki önlemleri karşılayın veya aşın.
• Kullanılmayan boya ve benzeri malzemelerin ambalajları açılmış halde okul içerisinde bulundurulmamalıdır.
• En iyi bilinen VOC'lerden biri olan formaldehit, kolayca ölçülebilen az sayıdaki iç mekan hava kirleticisinden biridir.
  • Kaynağı belirleyin ve mümkünse ortadan kaldırın.
  • Çıkarılması mümkün değilse, panellerin ve diğer mobilyaların tüm açıkta kalan yüzeylerine sızdırmazlık maddesi uygulayarak maruziyeti azaltın.
• Pestisit ihtiyacını azaltmak için entegre zararlı yönetimi tekniklerini kullanın.
• Ev ürünlerini üreticinin talimatlarına göre kullanın.
• Bu ürünleri kullanırken bol miktarda temiz hava sağladığınızdan emin olun.
• Kullanılmayan veya az kullanılan kapları güvenli bir şekilde atın; kısa sürede tüketeceğiniz miktarda satın alın.
• Çocukların ve evcil hayvanların erişemeyeceği yerde saklayınız.
• Etikette belirtilmediği sürece ev bakım ürünlerini asla karıştırmayın.

Etiket talimatlarını dikkatlice izleyin.

Potansiyel olarak tehlikeli ürünler genellikle kullanıcının maruziyetini azaltmayı amaçlayan uyarılara sahiptir. Örneğin, bir etikette ürünün iyi havalandırılan bir alanda kullanılması gerektiği belirtiliyorsa, ürünü kullanmak için dışarı çıkın veya aspiratör bulunan bir alana gidin. Aksi takdirde, mümkün olan en fazla miktarda dış hava sağlamak için pencereleri açın.

Eski veya kullanılmayan kimyasalların kısmen dolu kaplarını güvenli bir şekilde atın.

Gazlar kapalı kaplardan bile sızabileceğinden, bu tek adım evinizdeki organik kimyasal konsantrasyonunu düşürmeye yardımcı olabilir. (Saklamaya karar verdiğiniz malzemelerin hem iyi havalandırılan bir alanda hem de çocukların erişemeyeceği güvenli bir yerde saklandığından emin olun.) Bu istenmeyen ürünleri çöp kutusuna atmayın. Yerel yönetiminizin veya bulunduğunuz bölgedeki herhangi bir kuruluşun zehirli evsel atıkların toplanması için özel günler düzenleyip düzenlemediğini öğrenin. Böyle günler varsa, istenmeyen kapları güvenli bir şekilde atmak için bu günleri kullanın. Böyle bir toplama günü yoksa, bir gün düzenlemeyi düşünün.

Sınırlı sayıda satın alın.

Boyalar, boya sökücüler ve ısıtıcılar için gazyağı veya çim biçme makineleri için benzin gibi ürünleri yalnızca ara sıra veya mevsimsel olarak kullanıyorsanız, yalnızca hemen kullanacağınız kadarını satın alın.

Metilen klorür içeren ürünlerden kaynaklanan emisyonlara maruziyeti en aza indirin.

Metilen klorür içeren tüketici ürünleri arasında boya sökücüler, yapıştırıcı sökücüler ve aerosol sprey boyalar bulunur. Metilen klorürün hayvanlarda kansere neden olduğu bilinmektedir. Ayrıca, metilen klorür vücutta karbon monoksite dönüşür ve karbon monoksit maruziyetiyle ilişkili semptomlara neden olabilir. Bu ürünlerin doğru kullanımıyla ilgili sağlık tehlikesi bilgileri ve uyarıları içeren etiketleri dikkatlice okuyun. Mümkünse metilen klorür içeren ürünleri dış mekanlarda kullanın; yalnızca iyi havalandırılan iç mekanlarda kullanın.

Benzen maruziyetini en aza indirin.

Benzen, bilinen bir insan kanserojenidir. Bu kimyasalın iç mekanlardaki başlıca kaynakları şunlardır:

• çevresel tütün dumanı
• depolanan yakıtlar
• boya malzemeleri
• bağlı garajlardaki otomobil emisyonları

Benzen maruziyetini azaltacak eylemler şunlardır:

• evde sigara içilmesini ortadan kaldırmak
• boyama sırasında maksimum havalandırma sağlamak
• hemen kullanılmayacak boya malzemelerini ve özel yakıtları atmak

Yeni kuru temizlemeden çıkan malzemelerden kaynaklanan perkloroetilen emisyonlarına maruz kalmayı en aza indirin.

Perkloroetilen, kuru temizlemede en yaygın kullanılan kimyasaldır. Laboratuvar çalışmalarında hayvanlarda kansere neden olduğu gösterilmiştir. Son çalışmalar, insanların hem kuru temizleme ürünlerinin saklandığı evlerde hem de kuru temizlemeli giysiler giydiklerinde bu kimyasalın düşük seviyelerini soluduğunu göstermektedir. Kuru temizlemeciler, kuru temizleme işlemi sırasında perkloroetileni geri kazanarak tekrar kullanarak tasarruf sağlarlar ve ütüleme ve apre işlemleri sırasında kimyasalın daha fazlasını giderirler. Ancak bazı kuru temizlemeciler, her zaman mümkün olduğunca fazla perkloroetilen gidermezler.

Bu kimyasala maruz kalmanızı en aza indirecek adımlar atmanız akıllıca olacaktır.

• Kuru temizlemeden aldığınız ürünlerde yoğun bir kimyasal koku varsa, iyice kurutulmadan teslim almayınız.
• Daha sonraki ziyaretlerinizde kimyasal kokulu ürünler size geri dönerse, farklı bir kuru temizlemeciyi deneyin.

 

https://www.epa.gov/indoor-air-quality-iaq/volatile-organic-compounds-impact-indoor-air-quality adresinden alınmıştır